ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ

ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ

Χριστουγεννιάτικο τραπέζι στην Ελλάδα

Στον Έβρο το οικογενειακό τραπέζι της παραμονής των Χριστουγέννων τιμά το έθιμο σερβίροντας εννέα φαγητά που είχαν συμβολικό χαρακτήρα. Απαραίτητο το ζυμωτό χριστόψωμο. Την πρωτοχρονιά έχει την τιμητική της η «μπάμπω» που είναι γεμιστό έντερο με ψιλοκομμένο κρέας, κομμάτια από συκώτι, ρύζι, πράσο και μπαχαρικά που χαρίζουν άρωμα. Μαγειρεύεται σε πήλινη κατσαρόλα ή σε τσουκάλια. Η παράδοση αναφέρει ότι το φαγητό αυτό αντλεί την ονομασία του από τη γιαγιά που αποκαλούν μπάμπω και τα χρόνια της οδηγούν προς το τέλος της ζωής, για αυτό επιλέγουν να τρώγεται στην εκπνοή του χρόνου.

Στη Μακεδονία ζυμώνεται η παραδοσιακή συκότουρτα με προζύμι, ελαιόλαδο, αλεύρι και νερό και ενισχύεται με μαύρες σταφίδες και ξερά σύκα. Διακοσμείται με σταυρό που συμβολίζει  ευλογία, τύχη και ευτυχία. Και οι τσιγεροσαρμάδες είναι παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο φαγητό, με τα φύλλα του χειμωνιάτικου λάχανου να γεμίζονται με χοιρινό και αρωματικά. Την τιμητική τους έχουν και οι ποντιακοί λαχανοντολμάδες, στους οποίους το τύλιγμα των φύλλων συμβολίζει τα σπάργανα του Χριστού.  

Σε κάποιες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας σερβίρουν στο τραπέζι των Χριστουγέννων το φαγητό μσούρα που είναι χοιρινό κρέας, μοσχάρι και κοτόπουλο, με λαχανικά και ρύζι μαγειρεμένα υπομονετικά στον φούρνο.

Οι Ζαγορίσιες νοικοκυρές ετοιμάζουν για τα Χριστούγεννα το παραδοσιακό γλυκό «τα σπάργανα του Χριστού». Πρόκειται για ψητά φύλλα, που θυμίζουν τηγανίτες και ανάμεσά τους σε στρώσεις, μπαίνουν καρύδια, ζάχαρη, κανέλα, γαρίφαλο, κόβονται σε τετράγωνα κομμάτια που σιροπιάζονται. Στην Ήπειρο δεν λείπουν από το γιορτινό τραπέζι οι παραδοσιακές  πίτες και το κλωστάρι, που είναι ο κυλινδρικός μπακλαβάς με άφθονο καρύδι, φύλο τραγανό και ευωδιαστό σιρόπι, ενώ στα Γιάννενα τιμούν το αγριογούρουνο σαλμί.  

Στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι της Θεσσαλίας, η παράδοση καλά κρατεί με την αετόπιτα, μια ξεχωριστή πίτα που γεμίζεται με χοιρινό κρέας.

Στη Λάρισα, παραδοσιακά, οι επιδέξιες νοικοκυρές άνοιγαν φύλλο με τον πλάστη, τα παιδιά αναλάμβαναν να σπάσουν τα καρύδια για να φτιαχτεί ο πατροπαράδοτος μπακλαβάς.

Το Πηλιορείτικο τραπέζι γεμίζει με κούρκο –που είναι ο γάλος- γεμιστό με κάστανα, σταφίδες, καρύδια, κιμά, μήλα, καθώς επίσης και με μπακλαβά. Δίνουν στα φύλλα τριγωνικό σχήμα για καλή τύχη.

Την Πρωτοχρονιά, η παράδοση στην Καρδίτσα θέλει τις νοικοκυρές να ζυμώνουν με μαεστρία τη βασιλοκουλούρα. Έβαζαν στη ζύμη σταφίδες, σύκα, μέλι και εκτός από νόμισμα, ένα κλαράκι κληματαριάς κι ένα σπυρί στάρι, το καθένα συμβόλιζε την καλή σοδειά. Με τέχνη κεντούσαν την επιφάνεια της κουλούρας φτιάχνοντας ένα σταυρό, λουλούδια ή αμπελόφυλλα.

Στα Τρίκαλα τιμούν το χοιρινό που γίνεται ψητό και ονομάζουν γουρνάδα, αλλά και την κότα στον φούρνο που γεμίζεται με ρύζι –που συμβολίζει την αφθονία- και σταφίδες.

Στη Στερεά Ελλάδα το χοιρινό είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής στο γιορτινό τραπέζι. Γουρουνόπουλο στον φούρνο ή φτιαγμένο κοντοσούβλι αλλά και μαγειρεμένο με σέλινο είναι το κλασσικό έδεσμα.

Στο Άργος το χοιρινό είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής στο εορταστικό τραπέζι και από τα πλέον αγαπημένα φαγητά είναι το «κιούλπαστη», όπως αναφέρεται στην περιοχή. Χοιρινό με τυρί, πατάτες και μυρωδικά που τυλίγεται στη λαδόκολλα και στις εφημερίδες και σιγοψήνεται στον φούρνο.  

Στη Μάνη παραδοσιακά έχει την τιμητική του το χοιρινό, ψητό ή με σέλινο φρικασέ αλλά και τα λαλάγγια, που είναι ζύμη τηγανητή και συνοδεύεται με ξηρή μυζήθρα ή φέτα και μέλι.    

Οι νοικοκυρές στη Σπάρτη ζυμώνουν με υπομονή την παραδοσιακή κουλούρα, της δίνουν σχήμα σταυρού και με τέχνη την διακοσμούν με αμύγδαλα και καρύδια.

Στην Κεφαλλονιά το αγαπημένο γλυκό των εορτών είναι το καλαμποκίτικο. Φτιάχνεται στην κατσαρόλα με καλαμποκάλευρο, φλοίδες πορτοκαλιού για άρωμα, σταφίδες και ζάχαρη. Στολίζεται με κανέλα και ζάχαρη.

Στην Κέρκυρα έλεγαν: το πόπολο (δηλαδή οι φτωχοί) μαγειρεύει τα Χριστούγεννα κότα σούπα αυγολέμονο, ενώ οι κόντηδες (οι αριστοκράτες) σούπα με κότα, μοσχάρι, χοιρινό και πηχτό αυγολέμονο.

Στη Σάμο την τιμητική του στο εορταστικό τραπέζι έχει η παραδοσιακή πηχτή από χοιρινό, ενισχυμένη με πιπεριά τουρσί, κάπαρη, καρότο και κόκκους πιπέρι. Στο νησί κρατά όμως και το έθιμο με τον εορταστικό μπακλαβά που μοσχομυρίζει στις γειτονιές.  

Το παραδοσιακό γλύκισμα μαμούλια καταναλώνεται στη Χίο. Φτιάχνεται με ζύμη σε σχήμα βαρκούλας, γεμίζεται με καρύδι, ραντίζεται με ανθόνερο, ψήνεται και πασπαλίζεται με άχνη ζάχαρη. Επίσης, είναι φημισμένα και τα αμυγδαλωτά με μανταρίνια που αφθονούν στο νησί, αξιοποιώντας τη ντόπια παραγωγή.

Το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο γλυκό της Λέσβου είναι η πλατσέντα. Τη φτιάχνουν με μαεστρία οι νοικοκυρές και την τρατάρουν με ευχές. Είναι χειροποίητο αραχνοΰφαντο φύλλο που τσαλακωμένο τυλίγεται σε σχήμα σαλίγκαρου και καίγεται με ελαιόλαδο. Ραντίζεται με μοσχοβολιστό ροδόνερο, σιροπιάζεται και πασπαλίζεται με καρύδια και κανέλα.

Στις Κυκλάδες, στο νησί της Πάρου, παραδοσιακό έδεσμα των ημερών είναι ο κόκορας κοκκινιστός με χοντρά μακαρόνια του γάμου που λούζονται με πηχτή ντοματένια σάλτσα και μπόλικο τυρί της άρμης. Ο κόκορας επιλέγεται επειδή βλέπει ψηλά και μακριά, για να πάει έτσι και ο νέος χρόνος. Τα χοντρά μακαρόνια λέγονται του γάμου γιατί την περίοδο των Χριστουγέννων γίνονταν πολλοί γάμοι και σερβίρονταν αυτό το φαγητό.  

Στη Σίφνο σερβίρουν στο εορταστικό τραπέζι χοιρινό ψημένο στον φούρνο και ζυμώνουν χριστόψωμο με γλυκάνισο και το διακοσμούν με σουσάμι.

Το παραδοσιακό γαστρονομικό έθιμο της Μήλου είναι το χοιρινό ή κατσίκι στον φούρνο με πατάτες και μηλέικο πελτέ αλλά και το εμβληματικό πιάτο τσιλαδιά, δηλαδή πηχτή με χοιρινό. Τα τυριά μυζήθρα και μανούρα φιγουράρουν επίσης στο εορταστικό τραπέζι. Και οι γλυκές λαδομακαρούνες, δηλαδή κουραμπιές με ελαιόλαδο, γεμιστός με ολόκληρο αμύγδαλο ή καρύδι που πλάθεται στο χέρι και παίρνει το σχήμα των δακτύλων.

Το παραδοσιακό έδεσμα της Νάξου για τα Χριστούγεννα ήταν  η αματιά ή αμαθιά. Για να τη φτιάξουν γέμιζαν το στομάχι του χοίρου με ρύζι, σταφίδες, αρωματικά και έψηναν στον ξυλόφουρνο.

Τα ξηροτήγανα πασπαλισμένα με σουσάμι και καβουρντισμένο αμύγδαλο είναι το παραδοσιακό γλυκό της Αμοργού που πρωταγωνιστεί στις εορτές των Χριστουγέννων αλλά και σε όλες τις χαρές των κατοίκων του νησιού.

Στα Δωδεκάνησα, στο νησί της Κω, την παραμονή των Χριστουγέννων ζυμώνουν τα παραδοσιακά σιταρένια ψωμιά «ξύσματα», με ξυσμένη μυζήθρα και τα ενισχύουν αρωματικά με μυρωδικά.

Στην Κάσο συνηθίζουν να μαγειρεύουν αρνάκι γεμιστό με πασπαρά, που είναι ρύζι, συκώτι και κανέλλα, και ψημένο στον φούρνο.

Στην Ανατολική Κρήτη συνηθίζουν να φτιάχνουν τα παραδοσιακά πατούδα, που είναι γλυκίσματα σε σχήμα μισοφέγγαρου γεμιστά με καρύδι, μέλι, αμύγδαλο και μπαχαρικά. Ανήμερα των Χριστουγέννων, όταν επιστρέψει η οικογένεια από την εκκλησία, σερβίρεται η κοτόσουπα αυγολέμονο.  

Καλλιτσούνια Χανιώτικα με δυόσμο, κόλιαντρο και μαστίχα, κατιμέρια Σελίνου -που είναι πιταράκια τηγανιού με τυρί- κρεατότουρτα αλλά και κρέας με μέλι είναι τα παραδοσιακά εδέσματα του εορταστικού τραπεζιού της Δυτικής Κρήτης.

Νίκη Μηταρέα